Η Δόμνα Παστουρματζή είναι πανεπιστημιακός που διδάσκει λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας και της φαντασίας.

Γεννήθηκε στις Σέρρες το 1958. Η οικογένειά της μετανάστευσε στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ το 1969, σε αναζήτηση εργασίας, αλλά επέστρεψε στην Ελλάδα το 1971. Τα δύο αυτά χρόνια, η Παστουρματζή έκανε τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και βέβαια έμαθε αγγλικά. Αργότερα, 18 ετών, επέστρεψε για ένα χρόνο στις ΗΠΑ μέσω του προγράμματος Youth for Understanding και έκανε και την τελευταία τάξη του Λυκείου στην Gas City της Ινδιάνας.

Η εξοικείωσή της με την αμερικάνικη κουλτούρα την ώθησε να σπουδάσει αγγλική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και αμέσως μετά να φύγει τρίτη φορά για τις ΗΠΑ, όπου έλαβε Μ.Α. στην αγγλική γλώσσα από το Bowling Green State University (ΗΠΑ, 1984) και Ph.D. στην αγγλική και αμερικανική λογοτεχνία στο ίδιο πανεπιστήμιο (1988). Σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στον Τομέα Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ, όπου διδάσκει επιστημονική φαντασία, σύγχρονη αμερικανική πεζογραφία, αφρο-αμερικανούς συγγραφείς, μεταμοντερνισμό, φεμινιστική θεωρία και κριτική.

Πιο συγκεκριμένα, διδάσκει τα ακόλουθα σχετικά με τη λογοτεχνία εξαμηνιαία μαθήματα1 :

• Αμερικανική Λογοτεχνία και Πολιτισμός: από τον αποικισμό μέχρι τη βιομηχανοποίηση
• Θέματα Αμερικανικής Λογοτεχνίας ΙΙ: Επιστημονική Φαντασία
• Θέματα Αμερικανικής Λογοτεχνίας ΙΙΙ: Λογοτεχνία της Φαντασίας

Υπηρέτησε πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Επιστημονικής Φαντασίας στη Θεσσαλονίκη, το 2001.

Με αυτή την αφορμή, μίλησε στο περιοδικό 9 για την επιστημονική φαντασία: «Σε μια εποχή που οι επιστημονικές εξελίξεις είναι τόσο ραγδαίες, η προσφορά της εφ είναι ανεκτίμητη. Ως το μοναδικό είδος που ουσιαστικά παρουσιάζει, αναλύει και εκτιμά τις επιπτώσεις των επιστημονικών και τεχνολογικών θαυμάτων, η εφ διαμέσου των φανταστικών σεναρίων της μας εξοικειώνει με ένα μέλλον ριζικά διαφορετικό και μας βοηθά να ξεπεράσουμε το ψυχολογικό σοκ των έντονων αλλαγών. Εκφράζει τους πόθους και τους φόβους μας, τα όνειρα και τις ανησυχίες μας, την ουτοπία και τον εφιάλτη ενός επιστημονικο-κεντρικού και τεχνοκρατικού πολιτισμού. Προσφέρει εναλλακτικές υποθετικές καταστάσεις και θέτει ερωτήματα στα καυτά τρέχοντα θέματα. Δεν προβλέπει το μέλλον, δεν παρέχει λύσεις. Τον τελευταίο λόγο έχει η κοινωνία. Η εφ την ωθεί να αναλάβει τις ευθύνες της»2 .

Έχει γράψει πλήθος άρθρων και δοκιμίων για την εφ και το φανταστικό και έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις σε συνέδρια και ημερίδες. Στις εκδόσεις Alien έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο της Βιβλιογραφία επιστημονικής φαντασίας, φαντασίας και τρόμου, 1960-1993 (1995). Το 1998 συμμετείχε με την ανακοίνωση «Η σχέση μηχανής και ανθρώπου στην ελληνική εφ» στην ημερίδα για την ελληνική εφ που διοργάνωσε η Λέσχη Φανταστικού Ιωαννίνων.

Διετέλεσε μέλος της κριτικής επιτροπής των βραβείων Ικαρομένιππος.

Για την πρώτη της επαφή με την επιστημονική φαντασία μίλησε στο Γιώργο Γούλα (περ. Big Bang, τ. 3, 1997): «Η σχέση μου με την εφ άρχισε στο Οχάιο όταν το αμερικάνικο πανεπιστήμιο μου ανέθεσε να διδάξω μία τάξη φανταστικής λογοτεχνίας σε πρωτοετείς και δευτεροετείς φοιτητές και φοιτήτριες. Ψάχνοντας για σχετικό υλικό ανακάλυψα την τριλογία της Ούρσουλα Λε Γκέν Ο Μάγος της Γαιοθάλασσας και κατόπιν το βιβλίο της Το Αριστερό Χέρι του Σκότους. Μαγεύτηκα. Δίδαξα το μάθημα αρκετά εξάμηνα και έτσι ανακάλυψα κι άλλους συγγραφείς».

Στην ίδια συνέντευξη λέει για τους Έλληνες συγγραφείς εφ: «Εκτός από μερικές αξιόλογες εξαιρέσεις (δεν θα ήθελα να αναφερθώ σε συγκεκριμένους τίτλους ή ονόματα) γενικά οι Έλληνες που γράφουν εφ είναι πολύ επηρεασμένοι από αγγλόφωνα μοντέλα. Θα πρέπει να μειωθεί η απομίμηση και να γίνει μία πραγματική προσπάθεια για την διαμόρφωση μιας αυθεντικά ελληνικής φανταστικής λογοτεχνίας. Λείπει το ελληνικό στοιχείο από την τοποθεσία, από τους χαρακτήρες, από την πλοκή. Η αφηγηματική γλώσσα πολλές φορές αλλοιώνεται από την εισβολή ξένων λέξεων. Λείπει επίσης και ένας έντονος κοινωνικός προβληματισμός με θετικό μελλοντικό όραμα. Λείπει η ψυχολογική εμβάθυνση των χαρακτήρων. Τα περισσότερα διηγήματα Ελλήνων στηρίζονται στη πλοκή της σύγκρουσης ή την περιπέτεια. Χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια για λογοτεχνική ποιότητα και πρωτοτυπία και για έναν ώριμο ιδεολογικό στοχασμό».

Εργογραφία

Βιβλία

• Biotechnological and Medical Themes in Science Fiction (2002), κείμενο στα αγγλικά, University Studio Press
• Women, Creators of Culture (1997), editors Αικατερίνη Γεωργουδάκη, Δόμνα Παστουρματζή, κείμενο στα αγγλικά και τα ελληνικά, έκδ. Hellenic Association for American Studies
• Nationalism and Sexuality: Crises of Identity (1996), editors Γιώργος Καλογεράς, Δόμνα Παστουρματζή, κείμενο στα αγγλικά, Hellenic Association for American Studies
• Τόνι Μόρισον (1995), επιμ. Γιώργος Καλογεράς, Δόμνα Παστουρματζή, Hellenic Association for American Studies
• Βιβλιογραφία επιστημονικής φαντασίας, φαντασίας και τρόμου, 1960-1993 (1995), Alien

Άρθρα για την εφ στα ελληνικά

• «Octavia E. Butler: η πρώτη μαύρη συγγραφέας εφ στις ΗΠΑ» (2010), Φανταστικά Χρονικά, τ. 16
• «Μια πολιτική συζήτηση-εκμυστήρευση σε μορφή διηγήματος», εισαγωγή για το βιβλίο Η Μηχανή του Κατεστημένου (2010), Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης, Εναλλακτικές Εκδόσεις
• «Superman και Wonder Woman: ιδεολογία και φύλο στα αμερικανικά κόμικς», Θέα από ψηλά: φαντασία και αφήγηση στα Κόμικς (2010), επιμ. Αβραάμ Κάουα και Εύη Σαμπανίκου, εκδ. Ηλίβατον
• «Walter Mosley: η πολιτική διάσταση της επιστημονικής φαντασίας» (2009), Φανταστικά Χρονικά, τ. 14
• «Το όραμα της τεχνολογικής αθανασίας: ουτοπία ή εφιάλτης;» (2008), Σύγχρονα Θέματα, τ. 102
• «Φουτουριστικά οράματα της βιολογικής μηχανής» (2005), Η Παραγωγή του κοινωνικού σώματος, επιμ. Μάρθα Μιχαηλίδου και Αλεξάνδρα Χαλκιά, Δίνη
• «Φεμινιστική επιστημονική φαντασία, Η λογοτεχνία σήμερα: όψεις, αναθεωρήσεις, προοπτικές» (2004), επιμ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, Ελληνικά Γράμματα
• «Το μέλλον είναι εδώ και λέγεται επιστημονική φαντασία» (2004), Πνευματική Ζωή τ. 156
• «Αναπαραστάσεις του σώματος στην τρίτη χιλιετία» (2004), Φανταστικά Χρονικά, τ. 4
• «H Katherine Penelope Burdekin και το ουτοπικό όραμα» (2003), Φανταστικά Χρονικά, τ. 1
• «Επιστημονική Φαντασία: η λογοτεχνία της αλλαγής» (2002), Διαβάζω, τ. 432
• «Μελόδραμα και προπαγάνδα στην ταινία επιστημονικής φαντασίας Μέρα Ανεξαρτησίας», Μελόδραμα: ειδολογικοί και ιδεολογικοί μετασχηματισμοί (2001), Επιμ. Σάββας Πατσαλίδης και Αναστασία Νικολοπούλου, University Studio Press
• «Ursula K. Le Guin, βιο-εργογραφία» (2000), στο βιβλίο Οι ραψωδοί της γνώσης, εκδ. Parsec
• «Ο μαγικός καθρέπτης της φανταστικής λογοτεχνίας» (2000)” Βιβλιοθήκη (ένθετο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία) (φ. της 21ης Ιουλίου)
• «Ο Καουμπόι του Κυβερνοχώρου: Ένας Νέος Ήρωας για μια Νέα Εποχή» (2000) Ιστορίες και (Μυθ)ιστορίες: Made in U.S.A. Επιμ. Σάββας Πατσαλίδης και Γιούλη Θεοδοσιάδου. Θεσσαλονίκη: Ελληνική Εταιρεία Αμερικανικών Σπουδών
• «Η σχέση της μηχανής και ανθρώπου στην ελληνική επιστημονική φαντασία» (1999), Πρακτικά ημερίδας για την ελληνική εφ, εκδ. Ζωσιμαία Δημόσια Kεντρική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων
• «Ταξίδια στο διάστημα» (1998), περ. Ανιχνεύσεις, τ. 27
• «Μελλοντικά οράματα πολιτισμού: δημιουργώντας ένα διαφορετικό κόσμο» (1997), Γυναίκες, Δημιουργοί Πολιτισμού (ο.π.)
• «Η επιστημονική φαντασία στην Ελλάδα: μια λογοτεχνία δεσμώτης» (1994), στο Ελληνισμός και ΗΠΑ: Θέσεις και αντιθέσεις, επιμ. Σάββας Πατσαλίδης, Ελληνική Εταιρεία Αμερικανικών Σπουδών
• «Άλις Μπράντλυ Σέλντον ή Τζέημς Τίπτρι Τζούνιορ: μια συγγραφέας ιδεών» (1994), Ανδρομέδα τ. 25
• «Ούρσουλα Κ. Λε Γκεν: η γκουρού της φανταστικής λογοτεχνίας» (1993), Ανδρομέδα, τ. 20
• «Κουρτ Βόνεγκατ Τζ», (1993)Ανδρομέδα, τ. 19
• «Πουλ Άντερσον», Ανδρομέδα (1993), τ. 18
• «Η θέση και η ανάπτυξη της επιστημονικής φαντασίας στη σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία» (1990), Διαβάζω τ. 237